سیستم کنترل حرکت در سربالایی و سراشیبی ؛ چیست و چگونه کار میکند ؟

سیستم کنترل حرکت در سربالایی (HAC) و کنترل حرکت در سراشیبی (DAC) دو عامل ایمنی در خودرو هستند که رانندگی راحت تر را امکان پذیر می کند.

رانندگی در مسیرهای شیب دار، به ویژه برای رانندگان تازه کار یا در شرایط پرتنش مانند ترافیک های شهری، همواره چالشی جدی محسوب می شود. توقف در سربالایی و شروع مجدد حرکت، با خطر عقب رفتن خودرو و برخورد به خودروهای پشتی همراه است. همچنین، حرکت در سراشیبی های طولانی یا لغزنده نیازمند مهارتی است که اغلب می تواند استرس زا باشد و به استهلاک قطعات خودرو منجر شود. در پاسخ به این نیازها، دو سیستم به نام های کنترل حرکت در سربالایی (HAC) و کنترل حرکت در سراشیبی (DAC) توسعه یافته اند. این سیستم ها نه تنها ایمنی راننده و سرنشینان را افزایش می دهند، بلکه تجربه رانندگی را در شرایط سخت بهبود می بخشند.

سیستم کنترل حرکت در سربالایی (HAC)

سیستم کنترل حرکت در سربالایی که به اختصار HAC نامیده می شود، یکی از آپشن های است که به راننده کمک می کند در هنگام توقف و شروع حرکت در مسیرهای سربالایی از عقب رفتن خودرو جلوگیری کند و دیگر نیازی به نیم کلاچ کردن نداشته باشد. این سیستم با شناسایی شرایط شیب دار جاده، فشار ترمز را برای مدت کوتاهی (معمولا تا ۵ ثانیه ) پس از رها کردن پدال ترمز حفظ می کند و به راننده زمان کافی برای فشردن پدال گاز و حرکت به جلو می دهد. استفاده از HAC به ویژه در ترافیک های شهری ، تقاطع های با شیب تند و مسیرهای کوهستانی، بسیار کارآمد است.

این سیستم نخستین بار توسط شرکت بی ام و (BMW) در دهه ۱۹۹۰ معرفی شد و به مرور در خودروهای لوکس سایر کمپانی ها مانند تویوتا و هیوندای نیز استفاده شد. در ابتدا، عملکرد HAC به دلیل محدودیت های حسگرها و الگوریتم های کنترلی، دچار نقص هایی مانند تأخیر در فعال سازی بود. اما با پیشرفت فناوری، این مشکلات برطرف شدند و سیستم به یکی از ویژگی های استاندارد در بسیاری از خودروهای امروزی تبدیل شد.

نحوه عملکرد این سیستم به صورت کاملاً خودکار است. زمانی که خودرو در شیب متوقف می شود ، حسگرهای زاویه سنج ، شیب جاده را تشخیص می دهند و فشار ترمز توسط سیستم ABS و واحد کنترل الکترونیکی (ECU) حفظ می شود. این فشار معمولاً تا ۵ ثانیه نگه داشته می شود و در این مدت راننده می تواند بدون استرس و نگرانی از عقب رفتن خودرو، پدال گاز را فشار داده و حرکت کند.

از ویژگی های فنی HAC می توان به هماهنگی با سیستم های ترمز ضد قفل (ABS) و کنترل پایداری (ESP) اشاره کرد. این هماهنگی باعث می شود سیستم حتی در شرایط نامطلوب جاده ای مانند لغزندگی یا شیب بسیار تند نیز به خوبی عمل کند. به علاوه، در خودروهای اتوماتیک، این سیستم به صورت نرم تر و با دقت بالاتر کار می کند، چرا که نیازی به هماهنگی با پدال کلاچ وجود ندارد.

سیستم کنترل حرکت در سراشیبی (DAC)

سیستم کنترل حرکت در سراشیبی یا Downhill Assist Control (DAC) یکی دیگر از فناوری های کمک رانندگی است که به راننده اجازه می دهد در مسیرهای سراشیبی بدون نیاز به استفاده مداوم از پدال ترمز، سرعت خودرو را کنترل کند. این سیستم با کاهش فشار بر ترمزها و جلوگیری از قفل شدن چرخ ها ، ایمنی بیشتری را به ویژه در جاده های کوهستانی و مسیرهای لغزنده فراهم می کند. DAC همانند hac با استفاده از  ABS و کنترل پایداری (ESP)، سرعت هر چرخ را به صورت مستقل کنترل کرده و از انحراف یا سر خوردن خودرو جلوگیری می کند.

DAC برای اولین بار توسط شرکت لندروور (Land Rover) در دهه ۱۹۹۰ توسعه یافت و به عنوان یک ویژگی اساسی در خودروهای آفرود معرفی شد. این سیستم در ابتدا برای رانندگی در مسیرهای ناهموار طراحی شده بود، اما پس از استقبال گسترده، در خودروهای شاسی بلند، کراس اوور و سدان های شهری نیز به کار گرفته شد. شرکت هایی مانند تویوتا و نیسان نیز به سرعت این فناوری را در خودروهای خود پیاده سازی کردند.

عملکرد DAC بسیار پیشرفته و در عین حال ساده است. برای فعال سازی این سیستم، راننده معمولاً باید یک دکمه مشخص را که غالباً با نماد یک خودرو در سراشیبی مشخص شده است، فشار دهد. پس از فعال سازی، سیستم به طور خودکار سرعت خودرو را کنترل می کند. حسگرهای سرعت و شتاب، اطلاعات لازم را به واحد کنترل الکترونیکی ارسال می کنند و این واحد با اعمال نیروی ترمز به صورت دقیق و متناسب با شرایط جاده، سرعت خودرو را ثابت نگه می دارد.

از اجزای کلیدی این سیستم می توان به حسگرهای شتاب و سرعت، واحد کنترل الکترونیکی (ECU)، و سیستم ABS اشاره کرد. هماهنگی دقیق این اجزا باعث می شود DAC بتواند حتی در شیب های تند و مسیرهای یخ زده نیز عملکردی قابل اطمینان داشته باشد. با این حال، استفاده مداوم از این سیستم در مسیرهای طولانی ممکن است دمای ترمزها را افزایش دهد، که نیاز به رعایت احتیاط بیشتری دارد.

مزایا و معایب کنترل حرکت در سراشیبی و سربالای

سیستم های HAC و DAC از جمله امکاناتی هستند که رانندگی در مسیرهای دشوار را ایمن تر و آسان تر می کنند. HAC با جلوگیری از عقب رفتن خودرو، به ویژه در شرایط ترافیکی، آرامش خاطر بیشتری به راننده می بخشد زیرا نگرانی بابت داغ شدن کلاچ و ترمز ندارد . همچنین DAC با کاهش نیاز به ترمزگیری مداوم ، استهلاک ترمزها را کاهش داده و کنترل بهتری بر خودرو در سراشیبی های لغزنده فراهم می کند.

 در برخی موارد، این سیستم ممکن است در شیب های بسیار تند یا جاده های لغزنده به خوبی عمل نکند. از طرف دیگر، DAC می تواند منجر به افزایش مصرف سوخت و دمای ترمزها شود، به ویژه اگر برای مدت طولانی فعال باشد. بر اساس آمار، استفاده از سیستم های HAC و DAC احتمال تصادفات در مسیرهای شیب دار را تا ۴۰ درصد کاهش می دهد و عمر مفید ترمزها و کلاچ  را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.

سیستم های کنترل حرکت در سربالایی و سراشیبی، با بهره گیری از فناوری های پیشرفته، تجربه رانندگی را در شرایط دشوار بسیار بهبود بخشیده اند. این سیستم ها نه تنها ایمنی راننده و سرنشینان را تضمین می کنند، بلکه باعث کاهش استرس و خستگی راننده در مسیرهای سخت می شوند. با گسترش این فناوری در خودروهای بیشتری، می توان انتظار داشت که رانندگی در مسیرهای شیب دار به تجربه ای ایمن تر و لذت بخش تر تبدیل شود.