سقوط تولید خودرو در بهار ۱۴۰۴

در بهار ۱۴۰۴، تولید خودرو ۲۱ درصد افت کرد؛ سایپا به بحران رفت و ایران‌خودرو با اصلاحات ساختاری توانست روند خود را تثبیت کند.

با پایان فصل بهار، آمارهای تولید خودروهای سواری در کشور، تصویری نگران‌کننده و متفاوت از عملکرد دو خودروساز بزرگ کشور ارائه می‌دهد. در مجموع، تولید خودرو نسبت به بهار سال گذشته، حدود ۳۷ هزار دستگاه کاهش یافته که معادل ۲۱ درصد افت است. این افت عمدتاً نتیجه‌ی کاهش چشمگیر تولید در شرکت سایپاست، در حالی که ایران‌خودرو توانسته تولید خود را در همان سطح سال قبل حفظ کند.

 ایران‌خودرو | تثبیت تولید در مسیر اصلاحات

ایران‌خودرو توانسته برخلاف روند نزولی کل صنعت، تولید خود را در همان سطح سال گذشته نگه دارد. این ثبات نسبی، نتیجه‌ی ورود مدیریت خصوصی و آغاز اصلاحات ساختاری در این شرکت است؛ روندی که گرچه هنوز به افزایش تیراژ نرسیده، اما نشانه‌هایی از کاهش زیان‌دهی و بازگشت تدریجی اعتماد بازار را در خود دارد.

اما نکته‌ی مهم‌تر از عدد کلی تولید، تغییر در ترکیب محصولات تولیدی ایران‌خودرو است. خانواده‌ی پژو، که روزگاری ستون فقرات تولید این شرکت بود، حالا به پژو ۲۰۷ محدود شده و مدل‌هایی مثل پارس (پرشیا) عملاً از خط تولید کنار رفته‌اند. حتی تیراژ ۲۰۷ هم نسبت به سال قبل، حدود ۳۰٪ کاهش یافته است.

در عوض، تولید دو مدل دیگر صعودی بوده است:

از سوی دیگر، تعداد خودروهای ناقص (که به دلایل مختلف در خطوط تولید تکمیل نمی‌شوند) از ۴۵۶۶ دستگاه در بهار ۱۴۰۳ به تنها ۵۷۸ دستگاه در بهار ۱۴۰۴ کاهش یافته—نشانه‌ای از بهبود نظم زنجیره تأمین و فرآیندهای تکمیل‌کاری در ایران‌خودرو.

 سایپا | افت آزاد و بحران‌های انباشته

در مقابل، سایپا در فصل بهار امسال با افت ۳۱ درصدی تولید مواجه شده و از حدود ۱۱۸ هزار دستگاه به تنها ۸۱ هزار دستگاه رسیده است. این کاهش، تقریباً به تنهایی عامل افت کل صنعت در این فصل است.

مهم‌ترین دلایل افت شدید سایپا، مجموعه‌ای از بحران‌های مدیریتی، مالی، و عملیاتی بوده است که به شکل هم‌زمان ضربه زده‌اند. از جمله:

در بخش محصولات نیز، افت تولید خانواده‌های اقتصادی سایپا مشهود است:

تلاش برای جبران این افت با افزایش تولید وانت ۱۵۱ یا محصولات چانگان عملاً بی‌نتیجه بوده است. از سوی دیگر، پارس‌خودرو به‌عنوان زیرمجموعه‌ی سایپا، تنها ۱۸٬۰۷۰ دستگاه در این فصل تولید کرد که نسبت به سال گذشته، ۲۷.۵٪ افت نشان می‌دهد.

 رکود توأم بازار و تولید؛ انبارهایی که پُر مانده‌اند

در کنار افت تولید، بازار خودرو نیز با رکود مواجه شده است. تقاضای سرد و بی‌رمق، باعث انباشته شدن خودروهای تولیدی در انبارها شده:

نسبت موجودی به فروش از عدد ۱.۴ عبور کرده، یعنی تعداد خودروهای تولیدشده بسیار بیشتر از میزان فروش است. بسیاری از خطوط تولید، نه به‌خاطر ناتوانی فنی، بلکه برای جلوگیری از زیان و حفظ نقدینگی متوقف شده‌اند.

پس از بررسی آمار تولید، حالا وقت آن است که تأثیر این افت تولید بر حوزه‌های مالی، اشتغال و آینده‌نگری را بررسی کنیم. چرا که صنعت خودرو فقط خط مونتاژ نیست، بلکه زنجیره‌ای است که از فروشنده و قطعه‌ساز تا بازار کار و اعتماد اجتماعی را درگیر خود می‌کند.

 آسیب‌های مالی: رشد ناهمگون و سودهای کوچک

بررسی شاخص‌های مالی دو خودروساز بزرگ نشان می‌دهد که شکاف عملکردی میان آن‌ها فراتر از تیراژ تولید است:

در حالی که ایران‌خودرو با تکیه بر بازآرایی تولید و بهره‌برداری از فرصت‌های قیمتی، توانسته اندکی از زیان فاصله بگیرد، سایپا همچنان گرفتار زیان عملیاتی و نبود نقدینگی است. این تفاوت در حالی‌ست که هر دو شرکت از افزایش قیمت‌های کارخانه‌ای بهره‌مند شده‌اند، اما فقط یکی از آن‌ها توانسته از آن سود ببرد.

چشم‌انداز پایان سال: امید محتاطانه یا تکرار بحران؟

پیش‌بینی‌های رسمی خود خودروسازان برای تولید در سال ۱۴۰۴ هنوز با اهداف وزارت صمت فاصله دارد:

با تداوم مشکلات انرژی، نقدینگی، نوسانات ارزی و نبود سیاست‌گذاری شفاف، این ارقام ممکن است حتی تحقق هم نیابند. آینده نه در گرو امید، بلکه در گرو تصمیم‌های سخت و فوری است.

 خصوصی‌سازی سایپا؛ دوراهی فرصت و تکرار اشتباه

بازگشت بحث واگذاری سهام مدیریتی سایپا به بخش خصوصی، بار دیگر این سؤال را زنده کرده: آیا این بار نتیجه‌ای متفاوت خواهد داشت؟

تجربه ایران‌خودرو نشان می‌دهد که خصوصی‌سازی اگر با انتخاب خریدار متخصص و دارای اهلیت همراه باشد، می‌تواند راه نجات باشد. اما اگر مثل گذشته صرفاً به ظاهر واگذار شود و دولت همچنان در پشت‌پرده باقی بماند، فقط یک دور باطل تکرار خواهد شد.

 سیاست قیمت‌گذاری؛ شمشیری با یک لبه

افزایش قیمت کارخانه‌ای خودرو که با هدف کاهش زیان‌دهی صورت گرفت، تنها برای ایران‌خودرو جواب داد. سایپا نه محصول کافی برای عرضه داشت، نه ساختار عملیاتی سالمی برای استفاده از این فرصت. حذف فاصله قیمتی میان بازار و کارخانه باعث شد تا سوداگران از میدان خارج شوند، اما همزمان انگیزه خرید مصرف‌کننده واقعی هم افت کرد و بازار به رکود کشیده شد.

 بازار مصرف؛ وقتی طلا جذاب‌تر از ماشین است

در شرایط فعلی، سرمایه‌گذاران خرد با احتیاط بیشتری به بازار خودرو نگاه می‌کنند. خودروهای زیر ۵۰۰ میلیون تومان هنوز نقش «کالای سرمایه‌ای» را حفظ کرده‌اند، اما در دسته‌های بالاتر، رکود عمیق و کاهش شدید نقدشوندگی حاکم است.

جمع‌بندی؛ راه نجات از باتلاق رکود و بی‌اعتمادی

رکود فعلی صنعت خودرو بیش از آنکه یک مشکل مقطعی باشد، نتیجه سال‌ها سیاست‌گذاری دستوری، سوءمدیریت و فقدان اعتماد است. اصلاح ساختاری، شفافیت قیمت‌گذاری و بازتعریف رابطه میان تولیدکننده، بازار و مصرف‌کننده، تنها راه بازگرداندن امید و رونق به این صنعت حیاتی است. اگر این مسیر طی نشود، بازار خودرو نه تنها با رکود بلکه با از دست دادن ارزش روانی و معنوی خود مواجه خواهد شد؛ وضعیتی که برای پایداری صنعت حتی از رکود هم خطرناک‌تر است.

خواندنی: الوند کروزر ؛ زمانی که در ایران تویوتا ساخته می شد