تایرهای ساییده شده را روی محور جلو بگذاریم یا عقب؟ بررسی تأثیر تایر بر تعادل خودرو

در این مطلب به تاثیر کیفیت و سالم بودن تایر ها می پردازیم و اینکه بهتر است تایرهای ساییده شده را بر روی کدام محور نصب شود.

یکی از کارهای رایج در زمان فرسودگی یا تعویض تایرها این است که لاستیک‌های جلو، که معمولاً سریع‌تر از تایرهای عقب ساییده می‌شوند، به محور عقب منتقل شوند تا فشار کمتری را تحمل کنند یا در صورت بروز حادثه خطر کمتری داشته باشند. ضمن اینکه با این کار قصد افزایش عمر مفید تایر را هم دارند. این کار در نگاه اول منطقی به نظر می‌رسد چرا که در اکثر خودروها محور جلو بیشترین بار را تحمل کرده و بیشترین میزان فرمان‌پذیری و ترمزگیری را انجام می‌دهد. اما آیا واقعاً این کار درست است؟ آیا تأثیری بر تعادل خودرو دارد؟ این مقاله به‌طور جامع و مفصل به این موضوع  می‌پردازد که تایرهای فرسوده را روی محور عقب قرار دهیم یا جلو و تأثیر این تصمیم را بر کنترل خودرو در شرایط مختلف بررسی می‌کند.

تأثیر ساییدگی تایرها بر تعادل خودرو

تعادل یک خودرو در حین حرکت وابسته به فاکتورهای متعددی است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها وضعیت تایرها است. تایرهایی که آج کمتری دارند چسبندگی کمتری ایجاد می‌کنند و در مواجهه با بارهای جانبی (مثلاً هنگام پیچیدن) یا در سطوح لغزنده عملکرد ضعیف‌تری نشان می‌دهند. حال اگر این تایرها در محور جلو یا عقب قرار داده شوند، تأثیرات متفاوتی بر پایداری خودرو خواهند داشت.

به‌طور کلی، خودرو باید دارای پایداری دینامیکی باشد. به این معنا که در شرایط اضطراری رفتار کنترل‌پذیری از خود نشان دهد و راننده بتواند آن را در مسیر نگه دارد. اگر در یک خودروی دیفرانسیل جلو تایرهای ساییده شده را روی محور عقب بگذاریم چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا این کار در یک خودروی دیفرانسیل عقب هم همین تأثیر را دارد؟ این موارد را به تفصیل بررسی خواهیم کرد.

تأثیر تایرهای ساییده بر تعادل خودرو در محور جلو و عقب

۱- اگر تایرهای ساییده در محور جلو قرار بگیرند

وقتی تایرهای ساییده شده در محور جلو قرار داده شوند مشکلاتی در فرمان‌پذیری و ترمزگیری به وجود خواهد آمد. محور جلو مسئول هدایت خودرو است و در بسیاری از خودروها (خصوصاً دیفرانسیل جلو) مسئولیت تأمین نیروی کشش را نیز بر عهده دارد. اگر تایرهای جلو چسبندگی کافی نداشته باشند موارد زیر بروز می‌دهند:

کاهش توانایی هدایت خودرو: تایرهایی که آج کمتری دارند، به‌ویژه در شرایط خیس، چسبندگی کمتری دارند. این موضوع باعث می‌شود که هنگام پیچیدن چرخ‌های جلو به‌راحتی دچار لغزش شده و خودرو به‌جای تبعیت از فرمان، مستقیم به جلو سر بخورد.

افزایش فاصله‌ی ترمزگیری: تایرهای جلو بیشترین سهم را در ترمزگیری دارند. اگر آج آن‌ها کم باشد مسافت توقف افزایش یافته و کنترل خودرو هنگام کاهش سرعت یا توقف اضطراری دشوارتر خواهد شد.

عملکرد ضعیف در جاده‌های لغزنده: در شرایط بارانی یا برفی، آب یا برف نمی‌تواند به‌خوبی از شیارهای لاستیک‌های ساییده شده تخلیه شود و در نتیجه خودرو بیشتر در معرض لغزش روی سطح آب (آکواپلنینگ) قرار می‌گیرد.

۲- اگر تایرهای ساییده در محور عقب قرار بگیرند

حالا فرض کنیم تایرهای جدیدتر را روی محور جلو قرار دهیم و تایرهای ساییده را به عقب منتقل کنیم. در این حالت مشکلات متفاوتی بروز خواهند کرد:

افزایش احتمال بیش‌فرمانی (Oversteer): در صورتی که تایرهای عقب چسبندگی کافی نداشته باشند، هنگام پیچیدن یا در شرایط لغزنده، احتمال لغزش محور عقب افزایش می‌یابد. این موضوع باعث می‌شود که انتهای خودرو به‌طور ناگهانی از کنترل خارج شده و خودرو دچار بیش‌فرمانی شود، وضعیتی که به‌ویژه برای رانندگان غیرحرفه‌ای خطرناک است.

کاهش پایداری در سرعت‌های بالا: تایرهای عقب نقش مهمی در تثبیت خودرو در مسیر مستقیم دارند. اگر چسبندگی کافی نداشته باشند، خودرو به‌راحتی تعادل خود را از دست داده و در سرعت‌های بالا ناپایدار خواهد شد.

خطر چرخش ناگهانی در ترمزگیری: اگر تایرهای عقب آج کافی نداشته باشند هنگام ترمزگیری شدید ممکن است محور عقب چسبندگی خود را از دست داده و خودرو به دور خود بچرخد.

از این مقایسه مشخص است که هر دو سناریو دارای معایب خاص خود هستند اما از نظر ایمنی، قرار دادن تایرهای ساییده روی محور عقب خطرناک‌تر است.

تفاوت اثر تایرهای ساییده در خودروهای دیفرانسیل جلو و دیفرانسیل عقب

۱- خودروهای دیفرانسیل جلو

در خودروهای دیفرانسیل جلو، تایرهای جلو علاوه بر هدایت خودرو، نیروی محرکه را نیز منتقل می‌کنند. در نتیجه این تایرها سریع‌تر از تایرهای عقب ساییده می‌شوند. با این حال، اگر تایرهای ساییده در جلو باشند، فرمان‌پذیری و ترمزگیری تحت تأثیر قرار می‌گیرد که می‌تواند خطرناک باشد.

از سوی دیگر اگر تایرهای ساییده روی محور عقب باشند خطر لغزش عقب و چرخش ناگهانی خودرو وجود دارد، خصوصاً در پیچ‌ها و هنگام ترمزگیری شدید. بنابراین در این نوع خودروها توصیه می‌شود که تایرهای بهتر روی محور عقب قرار بگیرند، حتی اگر این کار به معنای کاهش کمی در فرمان‌پذیری باشد.

۲- خودروهای دیفرانسیل عقب

در خودروهای دیفرانسیل عقب، تایرهای عقب علاوه بر تأمین پایداری، نیروی محرکه را نیز منتقل می‌کنند. در نتیجه، این تایرها اهمیت زیادی در کنترل خودرو دارند. اگر تایرهای ساییده شده روی محور عقب قرار بگیرند چسبندگی کمتری خواهند داشت و احتمال لغزش و از دست دادن کنترل افزایش می‌یابد.

با این حال اگر تایرهای ساییده در محور جلو باشند، تأثیر آن بر ترمزگیری و فرمان‌پذیری مشهود خواهد بود، اما به اندازه‌ی از دست رفتن چسبندگی در محور عقب خطرناک نیست. در نتیجه، در خودروهای دیفرانسیل عقب نیز بهتر است که تایرهای جدیدتر روی محور عقب نصب شوند.

خطر ترکیدگی لاستیک در کدام محور خطرناک‌تر است؟

یکی دیگر از جنبه‌های مهم در بررسی جایگاه تایرهای ساییده شده، تأثیر آن‌ها در صورت ترکیدگی لاستیک است. ترکیدگی تایر می‌تواند منجر به از دست دادن کنترل خودرو شود اما اینکه این اتفاق در کدام محور رخ دهد تأثیرات متفاوتی دارد.

۱- ترکیدگی لاستیک‌های جلو

در صورتی که یکی از تایرهای جلو بترکد راننده بلافاصله متوجه تغییر در فرمان‌پذیری خودرو می‌شود. از آنجایی که چرخ‌های جلو وظیفه هدایت خودرو را بر عهده دارند ترکیدگی تایر در این محور باعث لرزش شدید فرمان و کاهش کنترل می‌شود. با این حال، کنترل خودرو هنوز تا حدی امکان‌پذیر است زیرا راننده می‌تواند با تنظیم زاویه فرمان و کاهش تدریجی سرعت، تعادل را بازگرداند.

تأثیرات ترکیدگی تایر جلو:

۱- کاهش قدرت فرمان‌پذیری

۲- افزایش لرزش فرمان

۳- انحراف خودرو به سمتی که تایر ترکیده است اما همچنان راننده می تواند خودرو را کنترل کند.

۲- ترکیدگی لاستیک‌های عقب

اما اگر یکی از تایرهای عقب بترکد تأثیر بسیار خطرناک‌تری خواهد داشت. چرخ‌های عقب وظیفه حفظ تعادل خودرو را بر عهده دارند اما از آنجایی که فاقد فرمان‌پذیری هستند، راننده نمی‌تواند به‌طور مستقیم آن‌ها را کنترل کند. اگر یک لاستیک عقب بترکد، محور عقب تعادل خود را از دست می‌دهد و احتمال چرخیدن یا سر خوردن خودرو بسیار افزایش می‌یابد، خصوصاً اگر این اتفاق در سرعت‌های بالا رخ بدهد.

تأثیرات ترکیدگی تایر عقب:

۱- از دست رفتن ناگهانی تعادل خودرو

۲- افزایش احتمال چرخش ناگهانی (بیش‌فرمانی)

۳- کاهش شدید کنترل راننده بر خودرو

۴- در سرعت‌های بالا، احتمال تصادف شدید بیشتر است

به‌طور کلی، ترکیدگی تایرهای عقب خطرناک‌تر از ترکیدگی تایرهای جلو است. دلیل آن این است که راننده می‌تواند چرخ‌های جلو را کنترل کند و تا حدی تعادل خودرو را حفظ کند اما در صورت ترکیدگی تایرهای عقب محور عقب به‌طور ناگهانی ناپایدار شده و راننده کنترل کمتری بر آن خواهد داشت. به همین دلیل، داشتن تایرهای بهتر در محور عقب، علاوه بر افزایش چسبندگی، باعث کاهش خطر در صورت ترکیدگی لاستیک نیز می‌شود.

نتیجه‌گیری: تایرهای بهتر باید در جلو باشند یا عقب؟

با توجه به بررسی‌های انجام شده، مشخص است که در هر دو نوع خودرو (دیفرانسیل جلو و عقب) بهتر است تایرهای جدیدتر و با آج بیشتر روی محور عقب نصب شوند. این کار باعث کاهش احتمال لغزش عقب، افزایش پایداری خودرو در پیچ‌ها و کاهش خطر چرخش ناگهانی در ترمزگیری‌های شدید می‌شود.

اگرچه این کار ممکن است باعث کاهش اندکی در عملکرد فرمان‌پذیری و ترمزگیری شود، اما کنترل از دست رفتن محور جلو (کم‌فرمانی) به‌مراتب آسان‌تر از کنترل از دست رفتن محور عقب (بیش‌فرمانی) است. در واقع، یک خودرویی که محور جلوی آن چسبندگی کمتری داشته باشد معمولاً فقط از مسیر خود منحرف می‌شود در حالی که خودرویی که محور عقب آن چسبندگی کافی نداشته باشد ممکن است دچار چرخش کامل و تصادف شدید شود. ضمن اینکه در صورت ترکیدگی لاستیک نیز هدایت خودرویی که تایرهای جلوی آن آسیب دیده باشند آسان‌تر خواهد بود.

بنابراین برخلاف تصور رایج، انتقال تایرهای ساییده شده از جلو به عقب کار درستی نیست. بلکه تایرهای جدیدتر و با آج بیشتر باید همیشه در محور عقب قرار گیرند تا ایمنی کلی خودرو افزایش یابد.