همه‌چیز درباره سنسور دریچه گاز، عملکرد، علائم خرابی، دلایل و راه‌حل‌ها
سنسور دریچه گاز یکی از سنسور های کاربردی و قطعات مهم خودروها است. در این مطلب به بررسی و معرفی سنسور دریچه گاز (TPS) می پردازیم.
سنسور دریچه گاز یکی از اجزای کلیدی در سیستم مدیریت موتور خودروهای مدرن است که به‌طور مستقیم بر روی عملکرد خودرو تأثیر می‌گذارد. این حسگر اطلاعات مهمی درباره میزان باز یا بسته بودن دریچه گاز را به واحد کنترل الکترونیکی موتور (ECU) ارسال می‌کند و ECU با استفاده از این اطلاعات، میزان سوخت تزریقی و نسبت هوا به سوخت را تنظیم می‌کند. هرگونه اختلال در عملکرد این سنسور می‌تواند باعث مشکلاتی از جمله افزایش مصرف سوخت، کاهش قدرت موتور، خاموش شدن ناگهانی خودرو و نوسان دور موتور شود.
در ادامه این نوشتار به‌طور جامع و کاملاً تخصصی به بررسی عملکرد سنسور دریچه گاز، دلایل خرابی آن، علائم خرابی و راه‌حل‌های رفع این مشکلات می‌پردازیم.
سنسور دریچه گاز چیست و چگونه کار می‌کند؟
سنسور دریچه گاز (Throttle Position Sensor – TPS) قطعه‌ای الکترونیکی است که معمولاً روی بدنه دریچه گاز نصب می‌شود. این حسگر، تغییرات زاویه‌ای دریچه گاز را اندازه‌گیری کرده و سیگنال‌های مربوطه را به ECU ارسال می‌کند. این اطلاعات برای کنترل میزان پاشش سوخت، زمان جرقه‌زنی و حتی عملکرد گیربکس در برخی خودروها ضروری است.
ECU چگونه از این اطلاعات استفاده می‌کند؟
۱. تنظیم میزان پاشش سوخت: میزان هوای ورودی به موتور مستقیماً با مقدار گاز دادن راننده مرتبط است و ECU بر اساس اطلاعات سنسور، مقدار سوخت مناسب را تنظیم می‌کند تا ترکیب ایده‌آل سوخت و هوا حفظ شود.
۲. کنترل زمان‌بندی جرقه‌زنی: بسته به میزان باز بودن دریچه گاز، زمان‌بندی جرقه‌زنی در سیلندرها تنظیم می‌شود تا احتراق بهینه‌ای صورت بگیرد.
۳. ارتباط با سیستم گیربکس: در برخی خودروهای اتوماتیک اطلاعات این قطعه در تعیین زمان مناسب برای تعویض دنده نقش دارد.
تکامل سنسور دریچه گاز در خودروها
در خودروهای قدیمی خبری از سنسورهای الکترونیکی نبود و میزان هوای ورودی به موتور به‌صورت مکانیکی و از طریق کاربراتور تنظیم می‌شد. اما با روی کار آمدن سیستم‌های انژکتوری در دهه ۱۹۸۰ نیاز به حسگرهایی برای اندازه‌گیری دقیق میزان گاز دادن راننده احساس شد. در ابتدا این سنسورها از نوع پتانسیومتری بودند که بر اساس تغییر مقاومت الکتریکی، میزان باز شدن دریچه گاز را تشخیص می‌دادند. امروزه در بسیاری از خودروهای مدرن، سنسورهای دیجیتال و مغناطیسی جایگزین مدل‌های قدیمی شده‌اند که دقت بالاتر و طول عمر بیشتری دارند. این سنسورها موقعیت دریچه را بدون نیاز به تماس مستقیم اندازه‌گیری می‌کند.
دلایل خرابی سنسور دریچه گاز
۱. استهلاک و فرسودگی
این سنسور به دلیل قرار گرفتن در معرض جریان الکتریکی و حرارت موتور، به‌مرور زمان فرسوده می‌شود. مدل‌های قدیمی که از پتانسیومتر استفاده می‌کنند، دارای قطعات مکانیکی داخلی هستند که ممکن است در اثر استفاده طولانی‌مدت دچار ساییدگی شوند. این فرسودگی باعث ارسال سیگنال‌های نادرست به ECU شده و عملکرد خودرو را مختل می‌کند.
۲. آلودگی و تجمع کربن
دریچه گاز و سنسور آن در معرض جریان هوای ورودی قرار دارند که ممکن است حاوی ذرات گردوغبار، روغن یا سوخت خام باشد. این آلودگی‌ها می‌توانند روی سطح سنسور و دریچه گاز جمع شده و عملکرد آنها را مختل کنند. در برخی موارد، تجمع بیش از حد کربن می‌تواند باعث چسبندگی دریچه گاز و کاهش دقت اندازه‌گیری سنسور شود.
۳. مشکلات الکتریکی و سیم‌کشی
سنسور دریچه گاز از طریق سیم‌کشی به ECU متصل است. هرگونه قطعی، اتصال کوتاه یا زنگ‌زدگی در این سیم‌ها می‌تواند باعث ارسال سیگنال‌های نادرست شود. در برخی موارد خراب شدن سوکت‌ها یا ورود رطوبت به داخل کانکتورها می‌تواند عامل این مشکل باشد.
۴. مشکلات مکانیکی دریچه گاز
در برخی خودروها خرابی دریچه گاز می‌تواند عملکرد سنسور را تحت تأثیر قرار دهد. اگر دریچه گاز به دلیل تجمع رسوبات یا مشکلات مکانیکی گیر کند، سنسور ممکن است زاویه دریچه را به‌درستی تشخیص ندهد.
۵. نوسانات برق و خرابی ECU
برخی مواقع خرابی ECU یا نوسانات شدید ولتاژ می‌توانند باعث ایجاد مشکل در عملکرد این قطعه شوند. این مورد معمولاً در خودروهایی مشاهده می‌شود که دارای مشکلات برقی گسترده‌تری مانند خرابی دینام یا باتری معیوب هستند.
علائم خرابی سنسور دریچه گاز
۱. کاهش شتاب و عملکرد ضعیف موتور
یکی از مهم‌ترین نشانه‌های خرابی سنسور دریچه گاز، کاهش محسوس در شتاب‌گیری خودرو است. این مشکل معمولاً به دلیل ارسال اطلاعات اشتباه به ECU و در نتیجه تنظیم نادرست میزان سوخت و هوا رخ می‌دهد.
۲. نوسان دور موتور در حالت درجا
اگر خودرو در حالت درجا و بدون فشار دادن پدال گاز دچار نوسان دور موتور شده و به‌صورت نامنظم کار کند، احتمال خرابی سنسور دریچه گاز وجود دارد. این مشکل معمولاً به‌صورت افزایش و کاهش ناگهانی دور موتور ظاهر می‌شود.
۳. افزایش مصرف سوخت
خرابی این قطعه می‌تواند باعث ارسال اطلاعات نادرست به ECU شود و در نتیجه میزان پاشش سوخت افزایش یابد. این مسئله باعث بالا رفتن مصرف سوخت و کاهش کارایی خودرو می‌شود.
۴. روشن شدن چراغ چک موتور
در بسیاری از خودروها خرابی سنسور دریچه گاز باعث روشن شدن چراغ چک موتور می‌شود. در چنین شرایطی می‌توان با دستگاه دیاگ کدهای خطای مربوط به این سنسور را بررسی کرد.
۵. خاموش شدن ناگهانی خودرو
برخی مواقع اطلاعات غلط از سنسور دریچه گاز می‌تواند باعث شود که ECU تصور کند پدال گاز کاملاً رها شده است. در نتیجه موتور به‌طور ناگهانی خاموش شود.
راه‌حل‌های رفع مشکل سنسور دریچه گاز
۱. تمیز کردن دریچه گاز و سنسور
یکی از اولین اقداماتی که باید انجام داد تمیز کردن دریچه گاز و سنسور با اسپری مخصوص است. این کار می‌تواند بسیاری از مشکلات ناشی از تجمع آلودگی را برطرف کند.
۲. بررسی سیم‌کشی و اتصالات
بررسی سیم‌کشی، سوکت‌ها و کانکتورها برای اطمینان از عدم قطعی یا اتصال کوتاه ضروری است. در صورت نیاز، سیم‌های آسیب‌دیده باید تعویض شوند.
۳. استفاده از دستگاه دیاگ برای بررسی کدهای خطا
با استفاده از دستگاه دیاگ می‌توان کدهای خطای مربوط به این سنسور را بررسی کرد و وضعیت عملکرد آن را تحلیل کرد.
۴. تعویض سنسور در صورت خرابی شدید
اگر سنسور کاملاً خراب شده باشد بهترین راه‌حل تعویض آن با یک قطعه اورجینال و باکیفیت است. توصیه می‌شود برای این کار از برندهای معتبر برای جایگزینی این قطعه استفاده شود.
نتیجه‌گیری
سنسور دریچه گاز یکی از اجزای حیاتی در سیستم مدیریت موتور است که خرابی آن می‌تواند مشکلات متعددی از جمله کاهش شتاب، افزایش مصرف سوخت و حتی خاموش شدن ناگهانی خودرو را به دنبال داشته باشد. شناخت علائم خرابی و انجام اقدامات پیشگیرانه می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند. به‌طور کلی، تمیز کردن دوره‌ای، بررسی سیم‌کشی و استفاده از قطعات باکیفیت می‌تواند به افزایش عمر این سنسور و بهبود عملکرد خودرو کمک کند.
دمت گرم ممنون که این اطلاعات رو در اختیار ما میزاری