الوند کروزر ؛ زمانی که در ایران تویوتا ساخته می شد

الوند کروز نمونه دوکابین تویوتا لندکروز سری ۷۰ در ایران است که تولید آن به قبل از تولید نسخه ژاپنی برمیگردد و به سفارش ارتش و سپاه ساخته شد.

اهمیت لوجستیک در ارتش ها

لوجستیک خودروی در جنگ‌ ها یکی از ارکان اصلی برای پیروزی به شمار می‌ رود. بدون حمل‌ و نقل سریع و ایمن تجهیزات، نفرات، سوخت و مهمات، هیچ عملیات نظامی پایداری امکان‌ پذیر نیست. خودروهای نظامی وظیفه دارند این زنجیره حیاتی را از عقبه تا خط مقدم برقرار نگه دارند. ناپلئون بناپارت با جمله معروف خود که “ارتش با شکم خالی نمی‌جنگد” به اهمیت بی‌چون‌ و چرای تدارکات و پشتیبانی اشاره کرده است. در بسیاری از نبردهای بزرگ تاریخ، ضعف در بخش لوجستیک موجب شکست شده، حتی اگر ارتش از نظر نظامی برتری داشته است. مستند این گفته نیز می توان به جنگ روسیه و اکراین اشاره کرد که روس ها در اولین روزهای جنگ پیشروی برق آسایی داشتند اما اوکراینی ها با حمله های چریکی به کاروان های لجستیک روسی آنها را مجبور به عقب نشینی در برخی از بخش ها کردند. لوجستیک خودروی در واقع موتور محرک هر نیروی رزمی است و بدون آن، حتی بهترین تجهیزات نیز بی‌ استفاده می‌ مانند.

پیش بینی نیاز به خودروی تاکتیکی برای لوجستک حمل مهمات و نیرو در ایران به سال های قبل از انقلاب برمی گردد، زمانی که دکترین دفاعی ایران نیاز به خودروی تاکتیکال را احساس کردند و شاه ایران سفارش خودروی با چنین نیاز های را به کمپانی بنز داد اما؛ با وقوع انقلاب در ایران بسیاری از این سفارش ها و قرارداد ها فسخ شدند و آنچه امروز از بنز جی کلاس می بینیم حاصل نیاز های نظامی ایران است.

هشت سال جنگ با عراق و دوستی با تویوتا

با وقوع جنگ تحمیلی با عراق ضعف لوجستیک در ایران به خوبی احساس شد و فرماندهان به دنبال رفع این ضعف که می توانست از توانایی دفاعی ایران به شدت بکاهد اعلام نیاز کردند. در آن زمان، خودروسازان داخلی توانایی پاسخ‌گویی به این نیازها را نداشتند و روابط سیاسی ایران نیز به‌ شدت محدود بود. با توجه به نبود امکان خرید گسترده از خودروسازان اروپایی و تحریم‌ آمریکا توسط ایران، تنها گزینه‌ی موجود، خرید از شرق آسیا بود؛ آن هم در شرایطی که فقط خودروسازان ژاپنی حضور داشتند و هنوز آنچنان خبری از شرکت‌های کره‌ای و چینی نبود. به سرعت در ایران، خودرو های ساخت ژاپن بخشی از جنگ شدند و تویوتا و نیسان بخشی از جنگ بر عهده گرفتند. به دلایلی اعتماد فرماندهان به تویوتا بیشتر بود و انواعی از تولیدات آن در نقش های حمل فرماندهان، مهمات، جابجای نیرو و گذر از مناطق صعب العبور استفاده شد و خوش درخشیدند.

پایان جنگ و بازسازی نیروهای مسلح

با پایان جنگ ایران و عراق نیروهای مسلح ایران آسیب های گسترده ای را متحمل شده بودند که باید بازسازی می شدند. در کنار فرسودگی ادوات به دلیل خطر دوباره حمله عراق به ایران پادگان سازی های گسترده ای در ایران انجام شد و نیاز به خودروهای همه جارو و تکنیکال بیشتر از قبل احساس می شد.

تولید تویوتا در ایران

با پایان جنگ، صنایع خودروسازی فتح که وابسته به ارگان های نظامی بود، تصمیم به تولید خودروهای وانت تک کابین، دو کابین و آمبولانس گرفت. با توجه به پیچیدگی توسعه یک پلتفرم اختصاصی، این خودروساز تصمیم گرفت تولیدات خود را بر پایه یک پلتفرم آماده آغاز کند. پس از انجام تحقیقات، مقرر شد سه خودروی سهند، الوند و کیان با کاربری های وانت، وانت دو کابین و آمبولانس نظامی، بر پایه پلتفرم و پیشرانه تویوتا سری ۷۰ تولید شوند. جالب آن که ساخت نسخه دو کابین تویوتا لندکروزر سری ۷۰ نخستین بار در ایران انجام شد و شرکت تویوتا سال ها بعد به تولید نسخه دو کابین این خودرو روی آورد.

الوند کروز تویوتا ۲ دو کابین ساخت ایران

تمرکز پروژه الوند بر تولید خودرویی مقاوم، ساده و قابل‌اعتماد برای کاربری‌های نظامی، مرزبانی، پشتیبانی لجستیکی و خدمات صحرایی و کوهستانی در مناطق سخت‌ گذر بود، اما این خودرو در وظیفه جابجایی فرماندهان بیشترین نقش را ایفا می کرد. برای تولید این خودرو شاسی و موتور همراه با دیگر متعلقات آن به وسیله کشتی از ژاپن به ایران می آمد و شرکت خودروسازان فتح با استفاده از صنایعی که در اصفهان بود اتاق لندکروز سری ۷۰ را تولید می کرد. بسیاری از اجزای کابین سری ۷۰ دو کابین تولید ایران را قطعات از دیگر خودرو های داخلی تشکیل می داد. یکی از خودروهای اهدا کننده قطعات به الوند کروز پراید بود که در آن زمان به تازگی خطوط تولید سایپا دست به تولید آن زده بود. تولید الوند کروز در ایران بنا به اسناد محدودی که در دسترس است از سال ۷۸ به صورت محدود آغاز شد. ساختار فنی این خودرو وفادار به اصول مهندسی تویوتا باقی ماند. بسیاری از قطعات کلیدی مانند پیشرانه، سیستم انتقال قدرت و اجزای تعلیق از مدل‌ های اصیل ژاپنی تأمین می شد که کیفیت چشم گیری داشتند و به معنای واقعی کلمه استاندارد دوام نظامی را داشتند.

لندکروز دوکابین ایرانی در مناطق کوهستانی، بیابانی، مرزی و مسیرهای صعب‌ العبور عملکرد بسیار قابل قبولی از خود نشان داد و در یگان‌ های عملیاتی مرزبانی، سپاه پاسداران، پدافند هوایی و نیروهای واکنش سریع مورد استفاده قرار گرفت. همچنین نسخه‌ هایی از آن برای نصب تجهیزات خاص نظیر سامانه‌ های مخابراتی سیار، سلاح‌ های سبک ضد هوایی و برجک‌ های مراقبتی به‌ کار گرفته شد.

مشخصات فنی لندکروز دوکابین ایرانی

الوندکروز های تولید ایران عمدتا مجهز به پیشرانه تویوتا 3F بودند. پیشرانه 3F یک موتور شش سیلندر خطی با معماری بلوک چدنی و سرسیلندر آلومینیومی است که در بازه سال‌ های ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۲ روی مدل‌ های سری ۶۰ و ۷۰ لندکروزر نصب شد. این موتور با حجم ۳۹۵۵ سی‌ سی و نسبت تراکم ۸ به ۱، از نوع OHV با ۱۲ سوپاپ است. قطر سیلندر برابر با ۹۴ میلی‌ متر و کورس پیستون ۹۵ میلی‌ متر طراحی شده که نشان از طراحی اسکورت شده برای گشتاور بالا در دورهای پایین دارد. حداکثر توان خروجی این پیشرانه ۱۵۵ اسب‌ بخار در ۴۰۰۰ دور در دقیقه و حداکثر گشتاور تولیدی آن ۳۰۳ نیوتن‌ متر در ۳۲۰۰ دور در دقیقه است. سیستم سوخت‌ رسانی در نسخه‌ های اولیه از نوع دو کاربراتور بود. توان پیشرانه از طریق یک گیربکس دستی ۴ یا ۵ سرعته با ضریب سنگین، به جعبه‌ دنده کمکی دو حالته و نهایتاً به دیفرانسیل‌ های محور جلو و عقب منتقل می‌ شد. پیشرانه 3F به دلیل طراحی ساده، قطعات مقاوم و ساختار Overbuilt، تحمل دمای بالا، ضربات حرارتی و کار مداوم در شرایط پر گرد و غبار را دارد. استفاده از پیستون‌ های فورج‌ شده، میل‌ لنگ فولادی با یاتاقان‌ های تقویت‌ شده و پمپ روغن حجیم از ویژگی‌ هایی است که آن را به یک موتور ایده‌ آل برای مصارف نظامی، آفرود سنگین و مناطق دورافتاده تبدیل کرده است. همچنین، این موتور به‌ دلیل استفاده از شمع‌ های رزوه درشت و محفظه احتراق بزرگ، حساسیت پایینی نسبت به کیفیت پایین سوخت دارد و به همین دلیل در کشورهایی دارای بنزین با اکتان پایین نیز عملکرد پایدار ارائه می‌ دهد.

امکانات الوند کروز

شرکت خودروسازان فتح به عنوان یکی از مجموعه‌های صنعتی وابسته به حوزه دفاعی، مأموریت تولید الوند را نه با هدف رقابت در بازار مصرف، بلکه در راستای پشتیبانی از نیازهای امنیتی و نظامی کشور بر عهده داشت. بر همین اساس، الوند کروزر فاقد امکانات رفاهی متعارف خودروهای تجاری بود، اما در مقابل، ساختاری مقاوم، قابلیت تعمیر بالا، و توان تحمل شرایط عملیاتی دشوار را دارا بود؛ ویژگی‌ هایی که در مأموریت‌ های میدانی، بیش از هر چیز مورد توجه قرار می‌ گیرد.

معایب لندکروز ایرانی

همه خودرو ها با تمامی محاسنی که دارند بعضی از ضعف ها را نیز در خود جای داده اند و الوند کروز نیز از این قاعده مستثنی نبود. اصلی ترین مشکل الوند کروز به اتاق آن بر می گردد. اتاق الوند کروز از ضعف ساختاری به شدت بالای بر خوردار بود بسیاری از افراد که تجربه سواری آن را دارند نیز به این موضوع اشاره می کنند. ضعف اجزای کابین نیز در این خودرو گزارش شده است. یکی از معایب دیگر الوندکروز نبود هیچ گونه حفاظت زرهی برای حفظ جان سرنشینان نظامی است.

سر انجام الوندکروز چه شد؟

در نهایت تولید الوند کروز تا سال ۱۳۸۵ ادامه داشت و به بسیاری از رسته های سپاه، ارتش و نیروی انتظامی راه یافت. این خودرو همانند دیگر محصولات تویوتا از خود عملکرد بسیار خوبی را نشان داد. دلیل توقف تولید این خودرو هنوز هم معلوم نیست اما بسیاری آن را به تحریم های وضع شده بر ایران، نارضایتی کمپانی مادر و دیگر دلایل مطرح می نمایند. این خودرو بعد از سالها خدمت به مرور زمان در حال خارج شدن از خدمت در ارگان های نظامی است و گاه و بی گاه در مزایده های حضور پیدا می کند. نمونه های بازسازی شده و ارتقاء یافته این خودرو در شهر های مرزی بخصوص در غرب کشور پیدا می شوند.