چه کسی برای خودروهای ایرانی نام انتخاب میکند؟ سیاست، فرهنگ یا بازار؟
تغییر نام خودرو در ایران با جهان تفاوت دارد؛ این گزارش جزئیات چهار تغییر نام خودرو در سایپا و یک مورد در ایرانخودرو را بررسی میکند.
تغییر نام خودرو؛ سایپا رکورددار تغییرات داخلی
تغییر نام خودرو در ایران موضوعی است که کمتر درباره آن بحث شده، اما عملا یکی از چالش های صنعت خودروسازی کشور است. بیشترین میزان تغییر نام خودرو در میان خودروسازان داخلی بدون تردید متعلق به سایپا است؛ شرکتی که چهار بار نام محصولات خود را تغییر داده است. ایران خودرو نیز یک بار محصول محبوب خود یعنی پرشیا را به اجبار تغییر نام داد و آن را به پارس تبدیل کرد.
در سطح جهانی، تغییر نام خودرو اقدامی متداول است، اما تفاوت اصلی اینجاست که خودروسازان بزرگ دنیا این کار را بنا به دلایل کاملا بازاری و فرهنگی انجام میدهند، نه به دلیل فشارهای داخلی، تصمیمات سلیقه ای یا ملاحظات غیر تخصصی. در سطح جهانی، وقتی یک کلمه در فرهنگ مقصد معنای نامناسب یا توهین آمیز داشته باشد یا تلفظ آن دشوار باشد، شرکت نام مربوطه را اصلاح میکند تا فروش محصول تهدید نشود. نمونه مشهور این موضوع تغییر نام رولزرویس سیلور میست است که به دلیل معنی نامناسب کلمه میست در آلمانی، برای بازار آلمان به سیلور شدو تغییر کرد. اما در ایران، اغلب این فرایندها بر اساس نگاه غیر فنی، تعارفات فرهنگی، نظرات شخصی یا تصمیمات غیر کارشناسی رخ داده اند.
شاهین امروز؛ رهام دیروز
اولین نمونه تغییر نام خودرو در سایپا مربوط به پروژه رهام بود. در بهمن ۱۳۹۸، شرکت اعلام کرد که نام خودروی جدید سدان خود را از رهام به شاهین تغییر میدهد. دلیل رسمی این تغییر، اعتراض فعالان محیط زیست و هشدار درباره افزایش قاچاق و شکار غیرقانونی پرنده ای به همین نام بود. غلامرضا کیامرزی، پژوهشگر پرندگان شکاری، در نامه رسمی تاکید کرده بود که استفاده از نام رهام ممکن است به نابودی این گونه منجر شود. جواد سلیمانی، مدیرعامل وقت سایپا، این روند را بخشی از مسئولیت اجتماعی شرکت بیان کرد. تولید انبوه شاهین در سال ۱۳۹۹ آغاز شد. با این حال، یک روایت غیر رسمی که در افکار عمومی بسیار پررنگ شد این بود که رهام، نام فرزند یکی از مدیران ارشد سایپا بوده است. اگرچه این موضوع هرگز به صورت رسمی اثبات نشد، اما همچنان در ذهن جامعه باقی ماند و تبدیل به یکی از ماندگارترین گمانه ها درباره تغییر نام خودرو در ایران شد.
مینیاتوری که تیبا شد
داستان به فروردین ۱۳۸۹ برمیگردد؛ زمانی که آیتالله خامنهای در بازدید از صنعت خودروسازی کشور، به نام «مینیاتور» انتقاد کردند و رهنمود دادند که این نام مناسب نیست. سایپا بلافاصله دست به کار شد و فراخوان عمومی برای انتخاب نام جدید اعلام کرد. در این فراخوان، بیش از ۹۰ هزار نام پیشنهادی از سراسر کشور به سایپا رسید. کمیته تخصصی پس از پایش، ابتدا ۲۶ هزار نام غیرتکراری را انتخاب کرد. سپس کارشناسان زبانشناسی، روانشناسی و جامعهشناسی وارد میدان شدند و نامها را غربال کردند. در مرحله دوم، ۱۵ نام و در مرحله سوم، ۶ نام نهایی باقی ماند. در نهایت، از میان این ۶ نام، «تیبا» که در زبان پارسی به معنای «آهوی کوچک و چابک» است. بیشترین امتیاز را گرفت و سرانجام در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۹، خط تولید این خودرو با حضور محمود احمدینژاد، رئیسجمهور وقت، رسماً افتتاح شد و برچسب «تیبا» برای همیشه روی بدنه این خودرو چسبیده شد. این تغییر نام، یکی از نادرترین موارد تأثیر مستقیم رهنمود رهبری بر نامگذاری یک محصول صنعتی در تاریخ خودروسازی ایران بود.
زیما بر وزن تیبا، برازنده ساینا نبود
سومین نمونه تغییر نام خودرو مربوط به پروژه زیما بود که بعدا ساینا نام گرفت. این بار برخلاف موارد قبلی، عامل تغییر نام خودرو صرفا یک تصمیم درون سازمانی بود. در اسفند ۱۳۹۲، سایپا اعلام کرد که با هدف انتخاب نام های کوتاه، خوش آوا و کاملا فارسی برای محصولات خود، نام زیما را کنار گذاشته و ساینا را جایگزین آن کرده است. زیما به دلیل ناآشنا بودن، نداشتن معنای مشخص و شباهت به برندهای خارجی کنار رفت. ساینا نیز برگرفته از ریشه کلمه «سای» به معنای سایه و پناه معرفی شد. تولید انبوه ساینا از سال ۱۳۹۳ آغاز شد و این خودرو به عنوان فیس لیفت تیبا وارد بازار شد.
کادیلا تا پارس نوا؛ پروژه ایرانی سازی تندر۹۰
چهارمین تغییر نام خودرو در سایپا مربوط به پروژه ایرانیزه شده تندر۹۰ است. این پروژه ابتدا با نام کادیلا و کد P90 معرفی شد. هدف اولیه این نامگذاری، انتخاب عنوانی جذاب برای بازارهای بین المللی بود. اما بعدا برای بازار داخلی و با توجه به سیاست ایرانیزه کردن نام ها، نام پارس نوا انتخاب شد. ترکیب «پارس» به معنای ایران باستان و «نوا» به معنای نوآوری و آریایی، قرار بود هویت ملی این پروژه را تقویت کند. این تصمیم در مهر ۱۴۰۳ نهایی شد و تولید انبوه از آذر همان سال با موتور ME16 و ارتقاهای ظاهری و ایمنی آغاز گردید. این پروژه تلاشی برای احیای پلتفرم تندر۹۰ پس از خروج رنو از ایران در سال ۱۳۹۸ محسوب میشود.
پرشیا ۱۳۷۹، پارس ۱۳۸۰:
تنها تغییر نام خودرو در ایران خودرو مربوط به پژو پرشیا است. این خودرو در فروردین ۱۳۷۹ با همین نام رونمایی شد و تولید آزمایشی آن آغاز شد. اما در آبان همان سال، فرهنگستان زبان و ادب فارسی نام پرشیا را غیربومی اعلام کرد. در نتیجه، شرکت در راستای سیاست های فرهنگی کشور، نام محصول را به پژو پارس تغییر داد. تولید انبوه با نام جدید از سال ۱۳۸۰ آغاز شد. این تغییر هیچ تاثیری بر مشخصات فنی خودرو نداشت و تنها جنبه هویتی و فرهنگی داشت.
جمع بندی؛ درس هایی از تغییر نام خودرو در ایران
در دنیا تغییر نام خودرو معمولا به دلیل بازاریابی، تفاوت فرهنگی یا تلفظ رخ میدهد. اما در ایران، تغییر نام خودرو بیشتر محصول ملاحظات فرهنگی، تصمیمات مدیریتی، فشارهای بیرونی یا نگاه سلیقه ای بوده است. فشار اجتماعی، تصمیمات فرهنگی رسمی، و تلاش برای ایرانیزه کردن نام ها سه محور اصلی تغییر نام خودرو در کشور بوده اند. این تفاوت دیدگاه میتواند پیامدهایی برای برندسازی و اعتماد مشتریان داشته باشد و یکی از چالش های صنعت خودروسازی ایران باقی خواهد ماند.
بررسی آمار تولید خودروسازان خصوصی ؛ کارنامه تولید قابل قبول نیست!
آینده بلند مدت بازار خودرو ؛ مسیر ونزوئلا را خواهیم رفت؟
کاسه لبریز صبر مشتریان شاهین و اطلس ؛ آینده فروشی مدیران قبلی به چه قیمت؟
بازگشت LPG به سبد سوختی ایران 
اون شخص کی باشه که رهنمود بده ؟!
تو کی باشی که گوه بخوری؟
کلیت مقاله درسته منتها در مورد تغییر نام پرشیا به پارس همون سال ۸۰ در یکی از مجلات خودرویی کشور خوندم (مجله ماشین ) بغیر از این دلیل استفاده نام پارسی بجای معادل لاتین بجهت هویت بخشی ملی یک دلیل دوم و اصلی هم داشت:
شرکت ساب سوئد قبل از معرفی پرشیا ایرانخودرو یک محصول کانسپت به نام ساب پرشیا تولید کرده بوده البته بعدا تولید انبوه اسم کانسپت رو استفاده نکرد و از اسم جدید استفاده کرد ولی حق ثبت زودتر از آن ساب شده بود ..و شکایت حقوقی ساب سوئد باعث تغییر نام پرشیا به پارس شد.
در مورد تغییر نام پرشیا به پارس شکایت حقوقی ساب سوئد از ایرانخودرو به جهت حق مالکیت نام ساب پرشیا برای ساب سوئد مطرح بود.گویا ماشین کانسپتی به این نام قبل از پرشیا ایرانخودرو و ثبت شده بود. بنابراین نام پرشیا به پارس تغییر یافت.
در ژاپن شرکتی مثل نیسان نام قشقایی(ایل تورک) را برای برند خود انتخاب میکند
ولی در ایران همه چیز در پارس و پرشیا ختم میشود
تمامی نامهای انتخاب شده در ایران قوم گرایانه فارسی میباشد