واکاوی مجمع عجیب ایران خودرو ؛ روایت شکافی عمیق در لایه های بالای حاکمیت؟
۱۷ بهمن ماه بود که مجمع فوق العاده سهامداران ایران خودرو در این شرکت برگزار شد اما این مجمع و حواشی بعد از آن بسیار عجیب به نظر می رسد.
بحث واگذاری دو خودروساز دولتی کشور از سال ها پیش مطرح بود و در سال های اخیر با انباشته شدن زیان بیش از حد، این بحث رنگ و بوی جدی تر به خود گرفت. مدیریت دولتی در این دو خودروساز در سال های پس از انقلاب اصلا نتوانست رضایت مردم را به همراه داشته باشد و زیان انباشته این دو خودروساز به حدی رسید که شرایط ورشکستگی دیگر بعید به نظر نمی رسید. البته باید این را در نظر گرفت که در سال های اخیر و با شدت گیری تحریم های همه جانبه، تولید و توسعه محصول در این دو خودروسازی تضعیف شد اما باز هم کارشناسان بر این باور بودند که مدیریت غیر دولتی می تواند این دو خودروساز قدیمی خاورمیانه را از منجلاب زیان نجات دهد. به هر ترتیب فرآیند واگذاری مدیریت با ایران خودرو کلید خورد و در مجمع ۱۷ بهمن ۱۴۰۳، هیئت مدیره ای از بخش خصوصی انتخاب شدند و مدیرعامل جدیدی از جانب بخش خصوصی روی کار آمد. اگرچه هنوز حواشی این واگذاری بسیار زیاد است و هنوز داستان های آن ادامه دارد اما کمتر رسانه ای به اتفاقات ۹ ساعته روز مجمع ایران خودرو پرداخت. اتفاقاتی که به احتمال شکافی عمیق در لایه های بالای حکومتی دامن می زند. در ادامه روند مجمع را بررسی می کنیم و اتفاقات آن ۹ ساعت نفسگیر را مرور می کنیم.
رکورد ۹ ساعته در مجمع ایران خودرو
ساعت ۹ صبح روز ۱۷ بهمن ۱۴۰۳ بر اساس اعلام قبلی، سهامداران حقوقی و حقیقی بسیاری به محل برگزای مجمع در سالن همایش های ساپکو آمدند. در ساعات ابتدایی روز، سهامداران حقیقی مشکلی برای ورود به سالن نداشتند و برگه رای خود را بدون کارشکنی دریافت کردند اما نمایندگان حقوقی برای دریافت برگه رای خود مشکل داشتند و همین باعث شد در قسمت ورودی بارها شاهد درگیری های لفظی باشیم. اما سرانجام مشکل حل شد و سهامداران در سالن منتظر آغاز مجمع شدند. زمان ساعت به ساعت می گذشت و خبری از برگزاری مجمع نبود و سهامداران حاضر در سالن کلافه شده بودند و به مرور صدای آن ها در آمد. احتمالا ویدیوهای مربوط به جنجال در ساعات ابتدایی مجمع را در فضای مجازی دیده باشید. این جنجال صرفا ناشی از سردرگمی سهامداران بود و نکته جالب اینجاست که هیچ کس از مسئولین ایران خودرو در مورد تکلیف این مجمع چیزی نمی دانست.
ساعات بعد سهامداران به صرف ناهار دعوت شدند و همین نشان می داد که برگزاری مجمع محتمل تر است. بعد از ناهار باز هم ساعاتی به بلاتکلیفی گذشت اما در نهایت مجمع به برگزاری رسید. نکته جالب آنجا بود که در ابتدا مسئولین ایران خودرو بلندگو را در اختیار اعضا قرار نمی دادند و پوشش آنلاین هم بر خلاف اعلام قبلی، اصلا انجام نشد. در ادامه، ویدیو وال هم با تاخیر بسیار روشن شد و مجمع با شمارش دستی آرا و با تاخیر بسیار برگزار شد و اعضای جدید هیئت مدیره انتخاب شدند. البته این روایت بصورت کاملا خلاصه است و توضیح اتفاقات آن روز به صورت جزئی از حوصله این مطلب خارج است.
اما این رفتار ضد و نقیض ایران خودرویی ها یا مدیران سابق این شرکت از کجا نشات می گرفت؟ قاعدتا آن ها هم دستورات مدیران مافوق خود را انجام می دادند و مدیران مافوق هم از مقام های بالاتری خط می گرفتند. نکته اصلا واگذاری مدیریت به کروز یا هر بخش خصوصی دیگری نیست. موضوع مهم تر عدم هماهنگی مدیران رده بالا و یا به عبارت ساده تر شکافی عمیق در لایه های بالای حکومتی است. در ادامه به این موضوع بیشتر می پردازیم.
اختلاف نظر شدید ناشی از تعارض منافع؟
بحث لزوم کناره گیری دولت از صنایع و خصوصی سازی عملیاتی سال ها است که دنبال می شود. در سال های اخیر دولت های مختلفی با رویکردهای مختلف روی کار آمدند و همگی بر لزوم خصوصی سازی عملیاتی پافشاری داشتند اما در واقعیت خصوصی سازی موثر عملا انجام نشده بود. با روی کار آمدن دولت مسعود پزشکیان، به نظر می رسید این هدف با جدیت بیشتری دنبال می شود چراکه حمایت از سرمایه گذاران بخش خصوصی و کناره گیری دولت از مدیریت صنایع یکی از شعار های مهم او پیش از انتخابات بود. همچنین رهبر انقلاب هم به طور خاص در مورد لزوم کناره گیری دولت بخصوص در مورد صنایعی که سهامدار بزرگ خصوصی دارد، تاکید کرده بودند. رویکرد خصوصی سازی به طور خاص با پیچیده ترین و البته مهم ترین پروژه خصوصی سازی، یعنی ایران خودرو کلید خورد. از ماه ها پیش بحث واگذاری این خودروساز زیان ده در فضای تخصصی خودرو مطرح می شد و به نظر می رسید امر واگذاری سرانجام و بعد از گذشت سال ها به واقعیت نزدیک می شود. عمده فعالین اقتصادی بر این باور بوده و هستند که اگر پروژه واگذاری ایران خودرو با موفقیت انجام شود و اثرات مثبت آن را بتوان در کوتاه مدت دید، بعید نیست به زودی واگذاری را در شرکت های بزرگ دولتی دیگر شاهد باشیم.
رویکرد سران قوای سه گانه از یک طرف و همچنین گرفتن حق رای از سهام تودلی ایران خودرو از طرف دیگر باعث شد تا به نظر برسد حاکمیت به یک جمع بندی نهایی برای واگذاری ایران خودرو رسیده است. در فضای تخصصی و رسانه کاملا احساس می شد که سران مملکت به واگذاری بزرگ ترین خودروسازی کشور رضایت داده اند و به نظر می رسید که دیگر خبری از چالش در این مسیر نباشد. اما داستان های مجمع ۹ ساعته ایران خودرو و اتفاقات آن روز نشان داد در لایه های بالای حکومتی شکافی عمیق وجود دارد که وجود همین شکاف باعث شده همچنان حواشی در مورد مدیریت بخش خصوصی در ایران خودرو ادامه داشته باشد. البته تا اینجای کار سازمان بورس مجمع و نتایج آن را تایید کرده و مدیریت جدید با رویکرد نو، کار را در این خودروسازی پیش می برد. اما به هر ترتیب به نظر می رسد این شکاف در رده های بالای تصمیم گیر به دلیل تعارض منافع برای عده یا گروهی خاص باشد که اتفاقا این گروه قدرت و نفوذ بسیار زیادی دارند و دستشان در رسانه های خاصی بسیار باز است. این شکاف و یا نبود وحدت کلمه در شرایط بحرانی می تواند بسیار خطر آفرین باشد که در ادامه چرایی خطرناک بودن این شکاف را توضیح می دهیم.
این خطر را جدی بگیرید!
بحث خصوصی سازی ایران خودرو شاید در نگاه سطحی یک تصمیم معمولی به نظر برسد اما جایگاه صنعت خودرو در شبکه صنایع کشور و سهم آن در اشتغال باعث می شود نگاه به این صنعت سیاسی و حتی امنیتی شده باشد. زمانی که در تصمیم و روند واگذاری این خودروساز به بخش خصوصی چنین شکاف عمیقی دیده می شود باید احساس خطر کرد. این حواشی و اختلاف نظر اگر در باقی مسائل سیاسی و امنیتی کشور هم ریشه دوانده باشد، حاکمیت در شرایط حساس نمی تواند تصمیمات قاطع و دقیقی بسازد. دقت داشته باشید در اینجا بحث فراتر از واگذاری خودروساز دولتی است و باید به این توجه داشت که اختلافات مقامات بالا دست تا چه اندازه می تواند عمیق باشد. به این موضوع توجه داشته باشید که وضعیت کشور در شرایط تحریمی و روی کار آمدن دولت ترامپ پیچیده تر از هر زمانی شده و اقتصاد ایران به مراتب شکننده تر از قبل است. در چنین شرایطی دولت و یا با نگاه کلانتر، حاکمیت باید تصمیماتی دقیق و سریع داشته باشد و این اختلاف و شکاف باعث می شود تا تصمیم گیری به موقع یا دقیق را در رده های بالایی نداشته باشیم.
داستان واگذاری ایران خودرو به وضوح نشان داد که رده های بالایی تصمیم گیر (حداقل در اداره صنعت کشور) اتفاق نظر ندارند و این اختلاف نظر در بحث های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور می تواند تاثیرات مخربی داشته باشد.
چه واکاوی جالبی بود خیلی مفید و واضح توضیح دادین