مرکب خاموش پادشاه؛ نگاهی به سفارش دربار ایران به مازراتی
در دههای که اروپا هنوز میان خاطرات و ویرانههای جنگ دوم دست و پا میزد، ایتالیا در حال باز تعریف رؤیای خود بود؛ رؤیایی از جنس سرعت، فرم و صدای فلز. در این میان، نامی برآمد که بعدها مترادف ظرافت مهندسی و نجابت مکانیکی شد: Maserati.
سال ۱۹۵۷، تولد Maserati 3500 GT، نقطهی عطفی در تاریخ این برند بود. نخستین گرندتورر واقعی مازراتی، با شاسی لولهای فولادی، بدنهی آلومینیومی ساخت Carrozzeria Touring و پیشرانه ای که از تجربهی مسابقات به خیابان آمده بود. موتور شش سیلندر خطی آن با حجم ۳۴۸۵ سیسی، توان ۲۲۰ اسب بخار تولید میکرد و با سه کاربراتور Weber DCOE و گیربکس پنج سرعته، تجربهای از رانندگی ارائه میداد که به ندرت در آن دوران یافت میشد.
۳۵۰۰ GT نماد گذار مازراتی از پیست به جاده بود؛ از نبرد تا نجابت. در مدت تنها هفت سال، بیش از دو هزار دستگاه از این مدل ساخته شد و نام مازراتی را در کنار Ferrari و Aston Martin به عنوان سازندگان گرندتورهای باشکوه نشاند.
اما سرنوشت، برای این مدل مسیر خاصی در نظر گرفته بود
در همان سالها، در فاصلهای دور از مودنا، محمدرضا شاه پهلوی –پادشاه ایران– در یکی از سفرهای خود به ایتالیا، پس از رانندگی با یک Maserati 3500 GT، مجذوب نجابت و شخصیت این خودرو شد. با این حال، او خودرویی میخواست که فراتر از استاندارد باشد؛ ماشینی که خاص او باشد و تنها تاج و تختش بتواند با آن برابری کند.
دستور شاه، بهسرعت به گوش مهندس افسانهای مازراتی، Giulio Alfieri، رسید. شاه از او خواست خودرویی بسازد که هیچکس دیگری در جهان نداشته باشد. نتیجه، پروژهای شد با کد Tipo 103 — که بعدها دنیا آن را با نام Maserati 5000 GT شناخت.
Alfieri مأمور شد تا موتور عظیم V8 برگرفته از خودروی مسابقهای Maserati 450S را –با حجم ۴۹۳۵ سیسی و توان ۳۲۵ اسببخار– درون شاسی تقویتشدهی ۳۵۰۰ GT جای دهد. این ترکیب، نیازمند بازطراحی کامل بخش جلویی، سیستم تعلیق و ترمز بود. برای ساخت بدنه، بار دیگر از Carrozzeria Touring کمک گرفته شد. Touring با فناوری اختصاصی Superleggera بدنهای آلومینیومی ساخت که هم سبک بود و هم بینقص از نظر تناسبات.
نتیجه، شاهکاری بود به نام Scià di Persia (شاه ایران) — اولین نمونه از Maserati 5000 GT
خودرویی که در سال ۱۹۵۹ ساخته شد و یک سال بعد، در نمایشگاه Salone dell’automobile di Torino به نمایش درآمد. بدنهای نقرهای، چراغهای جلو با قاب بیضیشکل، کاپوتی کشیده با دریچهی هوا در مرکز و کابینی که با چرم کرمرنگ و چوب گردو تزئین شده بود. همهچیز در خدمت شکوه بود؛ شکوهی آرام و بیادعا، درست همانند لبخند پادشاهی که آن را میراند.
تا سال ۱۹۶۵، تنها ۳۴ دستگاه Maserati 5000 GT ساخته شد. هرکدام بدنهای متفاوت داشتند، از طراحیهای Allemano، Frua، Ghia و Bertone گرفته تا Touring. اما نخستین نسخه، همان سفارش سلطنتی، همیشه جایگاه ویژهای داشت.
خودروی Scià di Persia تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران باقی ماند و سپس در دهههای بعد به اروپا بازگشت. سالها بعد، در حراجیهای خصوصی، ارزش آن چندین میلیون دلار برآورد شد — اما ارزش واقعیاش در چیز دیگری نهفته بود: در پیوند میان شرق و غرب، میان رؤیای سلطنتی و هنر ایتالیایی.
اما این افسانه، پایان نداشت.
در سال ۲۰۱۸، درست شصت سال پس از تولد ۳۵۰۰ GT، همان کارگاه افسانهای Carrozzeria Touring Superleggera دوباره سراغ نام شاه رفت. این بار برای ادای دین. آنان پروژهای را معرفی کردند با نام Touring Sciàdipersia — بازآفرینی معاصر شاه ایران.
پایهی فنی این خودرو، Maserati GranTurismo بود؛ پیشرانهی ۴.۷ لیتری V8 با توان ۴۶۰ اسببخار و گیربکس خودکار ششسرعته. اما آنچه Touring ساخت، چیزی فراتر از یک بازطراحی بود — بازتولد فلسفهای فراموششده. بدنهی آلومینیومی این مدل، همچون گذشته، با دست ساخته شد و خطوطش بهطور آگاهانه، زبان طراحی دههی پنجاه را بازگو میکرد.
در نمایشگاه ژنو همان سال، وقتی Sciàdipersia جدید زیر نور پروژکتورها قرار گرفت، بسیاری از حاضران نمیدانستند که این فقط یک خودرو نیست — بلکه داستانی است که از میان خاکستر زمان دوباره برخاسته. تنها ۱۰ دستگاه کوپه و چند نسخه کابریولت از آن ساخته شد؛ هرکدام سفارشی، هرکدام متفاوت.
Touring Superleggera در بیانیهی خود نوشت:
«این خودرو، ادای دینی است به گفتوگوی میان شکوه ایرانی و هنر ایتالیایی؛ میان گذشته و آینده، میان شاهی که زیبایی را فرمان داد و مردانی که آن را ساختند.»
و شاید همین جمله، بهترین توصیف از مرکب خاموش پادشاه باشد.
خودرویی که نهفقط در گاراژ سلطنت، بلکه در حافظهی تاریخ اتومبیلسازی جهان جاودانه ماند. هنوز هم هرگاه صدای موتورهای مازراتی در دل شب ایتالیا شنیده میشود، گویی پژواک دوردستی از آن روز است — روزی که فلز و اراده، در خدمت رؤیای یک پادشاه درآمدند.
یادداشت نویسنده
این مقاله تلاشی است برای بازخوانی لحظهای تاریخی در برخورد فرهنگها — جایی که یک فرمان سلطنتی، مسیر طراحی و مهندسی مازراتی را برای همیشه تغییر داد. Scià di Persia بیش از یک اتومبیل است؛ یادآور دورهای که زیبایی هنوز شأنی سلطنتی داشت.
منابع
Maserati Heritage Collection Archives
Touring Superleggera Official Website
Evo Magazine (2018): Touring Sciàdipersia is a hyper-exclusive coachbuilt coupé
Classic Driver & Auto Italia (1959–۱۹۶۵ Maserati 5000 GT History)
Maserati Classiche Registry
بررسی یک پرونده تاریخی؛ وقتی فورد، ماستنگ را ۴ در کرد
از داتسون تا میاتا ؛ تولد و تداوم یک رؤیا
نگاهی به مدل کسبوکار BYD ؛ پیشگامی در مسیر حملونقل پایدار
از کاخ نیاوران تا اشتوتگارت ؛ داستان مرموز سفارش مرسدس بنز G کلاس برای ارتش ایران 
هعی روزگار…
روحش شاد
که ایران مدرن را از دل عقبماندگی و جهل ساخت..